ZAIKS czy jest możliwe publiczne odtwarzanie muzyki bez opłat

Muzyka na imprezie, a opłaty ZAIKS – opłaty związane z publicznym odtwarzaniem muzyki

W dzisiejszych czasach organizacja imprez, zarówno tych mniejszych, jak i dużych wydarzeń kulturalnych, imprez firmowych, wesel, studniówek wiąże się z wieloma formalnościami prawnymi. Jednym z kluczowych aspektów jest zapewnienie zgodności z prawem autorskim, szczególnie w kontekście wykorzystywania muzyki. ZAIKS, czyli Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, odgrywa tutaj istotną rolę. Jego zadaniem jest ochrona praw twórców oraz zarządzanie tantiemami za publiczne odtwarzanie ich utworów. Dlatego też, planując imprezę, warto zrozumieć, jakie obowiązki spoczywają na organizatorach wobec Zaiks-u i jak właściwie zadbać o legalne korzystanie z muzyki. W niniejszym tekście przyjrzymy się, dlaczego współpraca z Zaiks-em jest ważna oraz jak uniknąć nieprzyjemnych konsekwencji prawnych podczas organizacji eventów. Tekst opisuje stan prawny na rok 2024.

Z czego wynikają opłaty za odtwarzanie muzyki

Podstawą wnoszenia opłat za odtwarzanie muzyki w miejscach publicznych jest ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r., Nr 90 poz. 631 z późn. zm.), która w artykule 24 zawiera następujące przepisy:

1. Wolno rozpowszechniać za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utwory nadawane przez inną organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną albo naziemną, jeżeli następuje to w ramach równoczesnego, integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych i przeznaczone jest do oznaczonego grona odbiorców znajdujących się w jednym budynku lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych.
2. Posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych.

Kto jest uprawniony do pobierania opłat

Zgodnie z interpretacjami powyższego przepisu, to na odbiorcy publicznym spoczywa udowodnienie, że odbieranie muzyki, programu radiowego lub telewizyjnego nie przynosi korzyści majątkowych: domyślnie – publiczne odtwarzanie muzyki zawsze przynosi korzyści. Do roku 2013 do odbiorców publicznych mogli zgłaszać się przedstawiciele wielu podmiotów uprawnionych do pobierania opłat za odtwarzanie muzyki: ZPAV (Związku Producentów Audio-Video), ZAIKS (Stowarzyszenia Autorów, dawniej Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych), SAWP i STOART (Stowarzyszenia Artystów Wykonawców i Stowarzyszenia Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Muzyczno-Słownych).

1 Polska, Austria, Republika Czeska, Niemcy, Republika Słowacji, Węgry, Wielka Brytania 2 W lipcu 2013 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego razem z przedstawicielami organizacji zbiorowego zarządzania ogłosili, że Zespół Orzekający Komisji Prawa Autorskiego zatwierdził wspólną tabelę stawek opłat organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi w zakresie odtwarzania

2 . Oznaczało to, że odbiorca muzyki ma uiszczać tylko jedną opłatę poborcy reprezentującemu wszystkie podmiotowe organizacje. Organizacje zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi nie doszły do porozumienia i z tego powodu w dniu 10 października 2014 r. Minister Kultury wszczął z urzędu postępowanie w przedmiocie wyznaczenia jednej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi do wykonywania wspólnego poboru wynagrodzeń na polu eksploatacji „odtwarzanie”.

Stronami postępowania są organizacje SAWP, ZASP, STL, ZPAV, SFP oraz STOART.

Rozszyfrujmy skróty

• ZAiKS (Stowarzyszenie Autorów ZAiKS) – jedna z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych organizacji w Polsce, zajmująca się głównie prawami do utworów muzycznych, literackich i dramatycznych.
• STOART (Związek Artystów Wykonawców) – reprezentuje prawa artystów wykonawców.
• ZPAV (Związek Producentów Audio-Video) – skupia się na prawach producentów fonogramów i wideogramów.
• SAWP (Stowarzyszenie Artystów Wykonawców Utworów Muzycznych i Słowno-Muzycznych) – reprezentuje artystów wykonawców w zakresie różnych gatunków i form twórczości.

Tabela stawek opłat jest bardzo szczegółowa i liczy wraz z opisem 51 stron. Jest ona do pobrania na stronie ZPAV (2024r)

tabela

Poniżej wycinek dotyczący  kilku wybranych  przypadków imprez gdzie grana / odtwarzana będzie muzyka z koniecznością dokonania opłat za prawa autorskie i pokrewne

Kto powinien dokonać opłaty

Przepisy nie wskazują jednoznacznie kto powinien dokonać opłaty w związku z czym należy przyjąć, że odpowiedzialny za dokonanie opłat jest organizator.

Jakie konsekwencje grożą za brak opłat

Sprawa karna

Zdarza się, że organizacje zbiorowego zarządzania, zamiast wytaczać powództwa cywilne o zapłatę, wykorzystują ścieżkę procesu karnego. W tym celu składają zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa z art. 116 ust. 1 prawa autorskiego. Przepis ten przewiduje, że kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo karze do dwóch lat pozbawienia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, kara jest wyższa – do trzech lat pozbawienia wolności. W praktyce w takich sprawach trzeba się liczyć z karą grzywny. Przedsiębiorca nie tylko poniesie koszty, ale też będzie figurować w Krajowym Rejestrze Karnym jako osoba skazana za przestępstwo.

Podstawa prawna: ustawa z dnia 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.).

Czy jest możliwe publiczne odtwarzanie muzyki bez opłat?